شنا

جریانهای شکافنده یکی از مهمترین دلایل غرق شدگی در دریاها

برای دیدن کلیپ کوتاهی در این مورد بر روی متن کلیک کنید.

متأسفانه شاید مشکل غرق شدن شناگران از آنجایی شروع می‌شود که فرد مقداری شنا بلد است! افرادی که با شنا آشنایی ندارند معمولاً به دلیل ترس ذاتی انسان از آب، تمایلی به رفتن در آب ندارند. لیکن شناگرانی که شنا را در استخر یا دریاچه یا سایر آبهای محدود آموخته‌اند، با تکیه بر آموخته‌های خود پای در آب دریا می‌گذارند؛ غافل از اینکه شنا در دریا هرگز مشابه شنا در استخر، دریاچه‌های کوچک، یا رودخانه نیست. در ادامه به بررسی یکی از مهمترین دلایل مرگ شناگران در آبهای دریاهای ایران می پردازیم. ذکر این نکته لازم است که هرچند به دلیل هوشیار شدن بیش از پیش جامعه نسبت به موضوع شنا در دریا، آمار تلفات غرق شدگی در سالهای اخیر خوشبختانه با روندی نزولی در حال کاهش است، با این حال متأسفانه غرق شدگی در رودخانه‏ ها هنوز به عنوان مهمترین دلیل غرق شدن افراد در کشور مطرح بوده که این موضوع در همین وب سایت در بخش دیگر (http://shena.blog.ir/post/3) مورد بحث قرار گرفته است. 

برخی ویژگی های آب دریا

آب دریا دارای ویژگی‌های منحصر به فرد بسیاری است که شناخت آنها خود مقوله‌ای از دانش بشری را تشکیل داده است. جریانات مختلف آبهای دریایی و عوارض متعدد کف آب نه صرفاً برای انسان، بلکه برای کشتی‌های عظیم نیز می‌تواند دردسرساز باشد. جریانات آبهای دریایی هر لحظه در حال تغییر است و دریایی که تا چند دقیقه قبل آرام بود ممکن است ناگهان آشفته شده و شرایط غیرقابل کنترل شود. شنا در دریا بسیار سریعتر از شنا در استخر موجب خستگی شناگر می‌شود. لذا ممکن است شناگر حسب برآورد توان بدنی خود در استخر به میزان زیادی در دریا پیشروی کرده، ناگهان از نظر توان جسمی کم بیاورد و متأسفانه در چنین شرایطی، در میانه دریای پهناور نقطه اتکایی برای استراحت وجود ندارد. همچنین گرفتگی دردناک عضلات پا در نواحی دور از ساحل موضوعی بسیار جدی است. آب شور دریا در صورت برخورد با چشم سوزش چشمی دردناکی ایجاد می‌کند، شناگر به دلیل درد و سوزش شدید به صورت غیرارادی مجبور می‌شود چشم خود را محکم ببندد که این امر تمرکز وی را کاملاً مخدوش کرده او را در یافتن مسیر ساحل ناتوان می‌نماید. آب دریا بویژه در ساعات اولیه صبح و در روزهای نسبتاً سرد، می‌تواند سریعاً گرمای بدن شناگر را گرفته، او را سرد و کرخت کند. ضمناً گل‌آلود بودن آبهای ساحلی دریای خزر موجب می‌شود که با عینک شنا هم نتوان در زیر آب چیز زیادی مشاهده کرد و مثلاً عوارض زیر آب یا ناحیه کم‌عمق را از عمیق تشخیص داد. برای ناجیان نیز این امر موجب دشواری در یافتن فرد غوطه‌ور شده در زیر آب می‌شود. در صورت ورود ناخواسته حتی چند قطره آب شور دریا به نای و ریه فرد، سرفه‌های شدیدی ایجاد می‌شود که عملاً شنا کردن را غیرممکن ساخته، شناگر کاملاً مستأصل می‌گردد. در همین وضعیت ضربات سنگین امواج دریا که فرد را با خود به این سو و آن سو و گاهی به زیر آب می‌برند، تمام توان و انرژی وی را مستهلک می‌کنند. 

یک کلیپ کوتاه در مورد شناسایی جریان شکافنده ببینید.

صرف‌نظر از اینکه شناگر چقدر شنا بلد باشد یا حتی توان جسمی فوق العاده بالایی هم داشته باشد، جریان شکافنده عملاً برگشت وی به سمت ساحل را غیر ممکن می‌سازد. برای درک بهتری از قدرت جریان شکافنده باید گفت که سرعت این جریان گاهی از رکورد سرعت شناگران المپیک نیز بالاتر است؛ بدین معنی که حتی یک قهرمان شنای المپیک نیز نمی‌تواند بر خلاف جریان شکافنده شنا کرده و به طرف ساحل برگردد! عرض جریان شکافنده ممکن است باریک (تا حدود 3 متر) تا بسیار عریض (تا چند ده یا حتی چند صد متر) باشد. طول آن به داخل دریا بسیار متفاوت است: گاهی فقط تا ناحیۀ شکسته شدن امواج بوده (محلی که موج فرو ریخته و کف سفید رنگ تشکیل می‌دهد را ناحیه شکسته شدن موج می گویند)، گاهی نیز جریان شکافنده تا صدها متر به داخل دریا کشیده می‌شود. عمق جریان شکافنده از چند ده سانتیمتر تا چند متر متفاوت است. 

فردی که در جریان شکافنده گرفتار شده باشد، ناگهان متوجه می شود که بدون خواست خود در حال دور شدن از ساحل و کشیده شدن به نواحی عمیق دریا است. دلیل مرگ شناگرانی که در مورد جریان شکافنده آگاهی ندارند، تلاش آنها برای مبارزه با جریان و برگشت مستقیم به سمت ساحل است. این اقدام بی‌ثمر موجب خستگی مفرط، وحشت‌زدگی شدید، از رمق افتادن و نهایتاً غرق شدن حتی شناگران بسیار ماهر می‌شود. با این حال، جریان شکافنده قربانیان خود را صرفاً از بین شناگران انتخاب نمی‌کند؛ حتی فردی که در حال آبتنی بوده و صرفاً تا قسمتی از بدن خود در آب رفته است و شنا بلد نیست نیز ممکن است بواسطه کشش جریان شکافنده به داخل دریا کشیده شود. قرار گرفتن چنین فردی در قسمت عمیق دریا به راحتی می‌تواند موجب غرق شدن وی شود. 

شکل 2. نمای شماتیک جریان شکافنده در شکل بالا. جهت پیکانها نشانه جهت حرکت آب دریا است.

شکل 3. جریانهای شکافنده چندشاخه که می توانند شناگران را تا نواحی بسیار دورتر از ساحل به داخل دریا بکشند.

شکل 4. نماهای مختلف از جریانهای شکافنده.

شکل 5. نمایی از یک جریان شکافنده حقیقتاً مرگبار.

برای مشاهده کلیپ کوتاه در مورد فرار از جریان شکافنده روی این متن کلیک کنید. 

و در پایان ....

جریان شکافنده معمولاً بسیار قوی بوده و به راحتی می‌تواند حتی جان شناگران ماهر را به خطر اندازد. هرچند نکات بالا می‌تواند کمک زیادی برای فرار از چنگ جریان شکافنده باشد، لیکن عمل کردن به آنها چندان هم ساده نیست.پیشگیری از گرفتار شدن در چنین معضلی، بهترین راه حل است. 

 

جریان شکافنده صرفاً یکی از خطرات متعدد آبهای دریایی است. جریانات دریایی که افراد را به زیر آب می‌کشند (undertow)، جریانهای riptide (یا tidal jets) که به دنبال جزر و مد ایجاد می‌شوند و ... از جمله خطرات دیگر جریانات آبهای دریاها هستند. در بستر آب سواحل دریای خزر (به ویژه از آستارا تا نکا) پشته‌های ماسه‌ای وجود دارد که با ایستادن بر روی آنها چنین تصور می‌شود که در ناحیۀ کم‌عمقی هستیم. ولی با فقط اندکی جابه‌جایی، عمق آب شدیداً افزایش می‌یابد؛ ضمناً پشته‌های ماسه‌ای ناپایدار بوده و گاهی زیر پای فرد فرو ریخته و او را در عمق زیاد آب گرفتار می‌کنند. در برخی مناطق نیز عمق آب به صورت ناگهانی زیاد می‌شود. این حالت مشابه این است که بر روی لبۀ کوهی حرکت کنید که با یک قدم به طرفین، زیر پایتان درّه‌ای پدیدار شود. فردی که شنا بلد نباشد، دیگر نمی‌تواند به عقب برگردد و  به همین راحتی جان خود را از دست می‌دهد. بالا آمدن آب دریای خزر در سالهای اخیر موجب شد که بسیاری از ساختمانها و تأسیسات ساحلی، و چاه‌های آب و فاضلاب آنها در زیر آب ساحل مدفون شوند. در مناطقی خارج از طرح سالم‌سازی، شناگر در هنگام شیرجه ممکن است با اشیاء چوبی، فلزی، سنگی، یا شیشه‌ای به جای مانده از این ساختمانها برخورد کند. ضمناً دهانه باز چاه‌های آب و فاضلاب ممکن است شناگران را به داخل خود بکشند. وجود آهن پاره و خرده شیشه در سواحل دریا، قایقهای موتوری که با سرعت زیاد در نزدیک ساحل حرکت می‌کنند، تورهای ماهیگیری وسیع در کناره دریا، و در برخی مناطق گیاهان رونده‌ای که ساقه‌های آنها همچون ریسمان در آب به دور دست و پای شناگر می پیچند، نیز برخی دیگر از خطرات شنا در دریا می‌باشد. 

 

لذا اگر قصد شنا در دریا را دارید؛ حتماً در مناطق سالم‌سازی شده و در حضور نجات غریق به این امر اقدام کنید و باور کنید که بسیاری از مناطق «شنا ممنوع» با توجه به خطرات دریای آن ناحیه و متعاقب مرگ‌ومیرهای بسیاری که داشته است به این نام لقب گرفته‌اند.

 

 

و اگر شما یا عزیزانتان فنون شنا در دریا را کاملِ کامل نمی‌دانید، اگر به توان بدنی خود برای شنا کردن در دریای مواج و فنون شناور نگه داشتن خود بر روی موج اطمینان ندارید، اگر محل شنایی که انتخاب کرده‌اید جزو طرح سالم‌سازی دریا نیست، اگر غریق نجات به هر دلیل اجازه ورود به آب را نمی‌دهد، اگر محل شنا فاقد غریق نجات مستقر در برجک بوده محدوده آن از باقی دریا جدا نشده و اگر فاقد امکانات پزشکی احیاء می‌باشد، اگر سطح زیر آب ساحلی که برای شنا انتخاب کرده‌اید را نمی‌شناسید و مثلاً نمی دانید که کدام نواحی آن دارای چاه و ضایعات فلزی و سیمانی و ... است و .. و .. و ...، ساده‌ترین و بی‌دردسرترین کار این است که در چنین دریایی شنا نکرد و دچار دردسرهای بسیار و مصیبتهای جبران‌ناپذیر نگردید. شاید در چنین شرایطی لذت بردن از ساحل دریا، خنکی نسیم ساحلی و هوای سالم دریا، و مشاهده زیبایی های طبیعت بسیار لذت‌بخش‌تر و بی‌دردسرتر باشد. و شاید یک «نه!» ساده در برابر تشویقها و خواهش دیگران برای رفتن در آب، بسیار مقتدرانه‌تر و کم هزینه تر برایمان تمام شود.

 

خلاصه کلام:
شنا در دریا اساساً با شنا در استخر متفاوت است. برای ماهرترین شناگران نیز ناآشنایی با فنون شنا در دریا، ناآشنایی با خصوصیات آبهای دریایی و عوارض ساحلی می‌تواند مرگبار باشد. آبی بیکران دریا در عین زیبایی و آرامش، جان انسانهای عزیز بسیاری را گرفته است؛ افرادی که هرگز در هنگام ورود به آب، تصورش را هم نمی‌کردند به چنین مرگ دلخراشی مبتلا شوند. 

 

کلیپ کوتاهی در این مورد ببینید.