پیشگیری از غرق شدگی کودکان

کودکان و آب

مروری بر برخی نکات پیشگیری از غرق شدگی در کودکان

غرق شدگی یک معضل جهانی است. سالانه حدود 12-10 میلیون نفر در جهان در حالت نزدیک به غرق شدگی قرار می گیرند که بخشی از آنها نجات داده شده لیکن از این تعداد، یک میلیون و دویست هزار نفر غرق می شوند؛ این رقم معادل دو نفر غرق شدگی در هر دقیقه می باشد! و متأسفانه کودکان بیش از نیمی از آمار غرق شدگان را تشکیل می دهند. در یک بررسی در سال 2000، مشخص شد که 97% از موارد غرق شدگی در کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه اتفاق افتاده است که به نظر می رسد تعداد کمتر موارد غرق شدگی در کشورهای توسعه یافته به دلیل سیستمهای جامع پیشگیری و آموزش در این کشورها بوده است.

در رابطه با کودکان، سازمان بهداشت جهانی «غرق شدگی» را به عنوان سومین دلیل مرگ کودکان 5-1 ساله در جهان شناخته و آن را نخستین دلیل مرگ ناشی از آسیب دیدگی کودکان در جهان معرفی نموده است. شاید یکی از دلایل این موضوع این است که والدین معمولاً احتمال غرق شدگی فرزندشان را بسیار کم برآورد می کنند و ناخودآگاه چنین تصور می کنند که این موضوع هرگز برای فرزند آنها رخ نمی دهد. همچنین بسیاری از والدین کودکان غرق شده، اعتماد غیر واقع بینانه به میزان رعایت نکات ایمنی توسط کودکانشان داشته اند. یکی از نکات بسیار مهم در مورد کودکان این است که غرق شدگی کودکان الزاماً در رودخانه یا دریا اتفاق نمی افتد. تجربه حوادث قبلی نشان داده است که نوزادان و/یا کودکان ممکن است در وان حمام، فقط چند سانتیمتر آب در کف سطل آب، لگن دستشویی یا توالت، جکوزی، آبشخور حیوانات، تانک آب، چاه آب، حوض کوچک، کانال کوچک آب، یا حتی یک گودال کوچک پر شده از آب باران غرق شوند.

یکی از نکات بسیار حیاتی برای پیشگیری از غرق شدگی در این گروه سنی این است که هرگز نوزادان یا کودکانِ درون آب (یا در اطراف آب) را حتی برای یک ثانیه تنها نگذارید، این موضوع حتی در مواردی که کودک مهارتهای شنا را آموخته باشد یا آب بسیار آرام، کوچک یا بسیار کم عمق -حتی در حد چند سانتیمتر- باشد نیز مصداق دارد. بلکه تمامی نوزادان یا کودکان به نظارت مستقیم افراد بالغ در هنگام شنا در آب یا بازی در اطراف آب نیاز دارند. نظارت مستقیم به این معنی است که فرد بالغ بتواند کودک یا کودکان را در تمام مدت، مستقیم ببیند (بدون حتی یک ثانیه چشم برگرفتن از کودک) و همچنین به کودک نزدیک باشد. مفهوم نزدیک بودن در مورد نوزادان و کودکان کمتر از سن مدرسه، به این معنی است که فرد بالغ آنقدر به نوزاد/کودک نزدیک باشد که بتواند هر لحظه به او دسترسی داشته باشد. مرور حوادث قبلی نشان داده که در موارد غرق شدگی کودکان، متوسط زمان عدم نظارت مستقیم بر کودک کمتر از 5 دقیقه بوده است! و یک کودک ممکن است در عمق فقط 5 سانتیمتر آب در کمتر از 2 دقیقه در سکوت غرق شود. در بسیاری از موارد غرق شدگی کودکان در استخرهای خانگی، کودک آخرین بار در خانه دیده شده و فقط کمتر از 5 دقیقه از چشم والدین دور بوده است.

هنگامی که بر کودکی در کنار استخر یا در آب استخر نظارت دارید از صحبت کردن، مطالعه، چرت زدن، تماس تلفنی یا انجام هرگونه کار دیگری که چشم شما را حتی یک ثانیه از کودک برگیرد جداً اجتناب کنید. همانطور که در سطور قبل ذکر شد، کودک ممکن است در عرض فقط چند ثانیه به آرامی و بدون آگاه شدن شما غرق شود. بویژه یکی از مواقع خطرساز برای غرق شدگی کودکان، جمع شدن آشنایان شامل چند فرد بالغ و چند کودک در اطراف آب است. اگر چند فرد بالغ در بیرون از آب حضور دارند، برای تقسیم مسئولیت نظارت بر کودکان، یک کاغذ تهیه کنید و روی آن عبارتی نظیر «مسئول نظارت بر کودکان در آب» را با خط درشت بنویسید. به این کاغذ اصطلاحاً «کارت مراقب آب» یا Water Watcher Card گفته می شود. هر فرد مسئول باید تا زمانی که این کاغذ را همراه خود دارد بر کودکان نظارت داشته باشد و تا فرد دیگری را برای انتقال مسئولیت پیدا نکرده، اجازه ترک نظارت بر کودکان را ندارد. از گفتن شفاهی به یکدیگر خودداری کنید، چرا که ممکن است یکی از افراد مسئولیتش را فراموش کرده و پس از مدتی ندانسته هیچکس بر کودکان نظارت نداشته باشد! ضمناً چنانچه بر شنای افراد در آب یا حتی کودکان در کنار آب نظارت دارید همواره یک تلفن همراه روشن و متصل به شبکه با خود داشته باشید.

در ادامه برخی نکات پیشگیری از غرق شدگی در کودکان که حسب تجربیات متخصصان از بررسی موارد متعدد غرق شدگی بدست آمده اند، آورده می شود:

o هرگز مسئولیت نظارت بر کودکان در آب را به کودکان دیگر -که ممکن است حتی سن بیشتری داشته باشند- نسپارید.

o چنانچه کودک را کنار آب یا روی آب ندیدید، قبل از جستجوی هر محل دیگری، حتماً به سرعت کف آب را بررسی کنید. در مواردی که تعداد کودکان زیاد باشد، فرد مسئول نظارت بر آنها باید دائماً زیر آب را نیز رصد کند.

o از بازی کردن یا نشستن کودک در اطراف سوراخ های خروجی آب استخر (زهکش ها) جداً خودداری کنید. مکش آب در این محل می تواند موجب گیر افتادن مو یا بدن کودک شده و او را غرق کند.

o بسیاری از کودکان ممکن است در سالهای نخست زندگی درک درستی از خطرات آب، مفهوم عمق، و غرق شدگی نداشته باشند. آموزش صحیح کودکان در این مورد می تواند اهمیت حیاتی برایشان داشته باشد. با این حال هرگز نظارت مستقیم بر کودک را لحظه ای متوقف نسازید. تجربیات سایر کشورها نشان داده که آموزش خطرات آب در مهدهای کودک و مدارس موجب کاهش بسیار چشمگیر موارد غرق شدگی در کودکان و حتی نسلهای بعدی آنها می شود.

o به کودکان خود آموزش دهید که در مقابل خواهش های بی مورد دوستانشان جهت شنا در محلی که فردی بزرگسال در آنجا حضور ندارد، قاطعانه «نه!» بگویند.

o شنای اصولی و صحیح باید از کودکی به افراد آموزش داده شود. لیکن دقت کنید که تمامی این آموزشها، الزاماً کودک را در برابر غرق شدگی ایمن نمی کند. پیشگیری از غرق شدگی لایه های ایمنی مختلفی دارد که آموزش خطرات آب و آشنایی با فنون شنا صرفاً یکی از این لایه ها است.

o اسباب بازیهای کودک را همواره بیرون از آب نگاه دارید. کودک ممکن است برای رسیدن به اسباب بازی هایش جان خود را به خطر اندازد.

o چنانچه ممکن باشد، حذف منشاء ایجاد خطر بهترین راه پیشگیری است. مثلاً وان حمام یا حتی سطل آب را در مواقعی که مورد استفاده نیستند حتماً خالی از آب نگاه دارید.

o برای نوزادان یا کودکان کم سن و سال، باید یک نفر مراقب به ازای هر یک وجود داشته باشد. چراکه خیلی ساده ممکن است فرد ناظر توسط یکی از کودکان مشغول شود و همزمان کودک دیگری دچار مشکل شده و بدون اینکه فرد ناظر او را ببیند در فاصله حتی بسیار نزدیک به فرد ناظر، غرق شود.

o غرق شدگی تنها معضل ناشی از آب نیست. حالت «نزدیک به غرق شدگی یا Near drowning» شاید در مواردی بسیار رنج آورتر باشد. در این حالت فرد زنده می‎ماند لیکن به دلیل صدمات مغزی ناشی از نرسیدن اکسیژن به مغز -در زمانی که فرد در حال غرق شدن بود- ممکن است برای تمام عمر دچار آسیب مغزی شود. مشخص شده که به ازای هر 10 مورد غرق شدگی در کودکان، 140 مورد نزدیک به غرق شدگی رخ می دهد که برخی از آنها هرگز بهبود کامل پیدا نمی کنند.

o به اسباب بازیهای باد شدنی یا فومی برای ماندن بر روی آب اعتماد نکنید. این وسایل جهت حفظ ایمنی شناگران ساخته نشده اند. جلیقه نجات استاندارد، ابزاری ایمن برای باقی ماندن بر روی آب در شرایط عادی است؛ بویژه کودکان حتی اگر قصد وارد شدن در آب نداشته و صرفاً در اطراف آب هستند نیز باید جلیقه نجات به تن داشته باشند.

o تمامی اطراف استخرها را با حصار و درب قفل دار (که درب به صورت خودکار بسته شده و قفل می گردد) محصور کنید به طوری که کودکان بدون نظارت والدین به هیچ نحو از لابه لای نرده ها، یا بالا رفتن از نرده ها، یا با استفاده از صندلی و اسباب بازی های خود برای بالا رفتن از نرده ها و ... نتوانند به آنجا دسترسی داشته باشند. با این حال به طور 100% به این حصارها اعتماد نکنید و همواره کودک را مستقیم زیر نظر داشته باشید. در مواردی دیده شده که کودک راهی عجیب برای گذشتن از حصار یافته و متعاقباً غرق شده است.

o در صورت نجات کودک در حال غرق شدن از آب، با وجودی که کودک پس از رفع مشکل یا نجات یافتن از غرق شدگی احساس سلامتی کند، باید به طور اورژانس توسط کادر پزشکی معاینه شده و دستورات پزشک به طور کامل اجرا شود. هرچند غرق نشدن کودک خبر خوبی است، لیکن برخی آسیب های دیگر تهدید کننده حیات ممکن است از لحظات اول پس از خارج شدن از آب تا ساعتها بعد خود را نشان داده و به طور جدّی مشکل ساز شوند که از آن جمله می توان «غرق شدن خشک (Dry Drowning)» و «غرق شدن ثانویه (Secondary Drowning)» را نام برد. پیگیری موضوع همچنین در مورد کودکی که در حین شنا صرفاً دچار مشکل شده و مثلاً حتی مقدار اندکی آب وارد ریه هایش شده است نیز مصداق دارد. همچنین در مواردی گزارش شده که کودک در زیر آب تنفس کرده لیکن به دلیل بسته نگاه داشتن حلق خود (توسط اپی گلوت)، آبی وارد ریه هایش نشده لیکن صرف تماس آب با ناحیه حلق و حنجره متعاقباً برایش مشکل ساز شده است. لذا اگر فرد دیگری مسئولیت نظارت بر کودک در آب را بر عهده داشته است، اطلاعات کامل در مورد بروز هرگونه اتفاق احتمالی در آب را جویا شوید و نیز در این مورد از خود کودک نیز سؤال کنید.

o به زبان ساده، مصرف الکل، مواد مخدر، یا داروهایی که موجب گیجی، خواب آلودگی یا کاهش عملکرد مغز می شوند، با نظارت بر کودکان در هنگام شنا یا بازی اطراف آب، جور در نمی آید! میزان بالای غرق شدگی مرتبط با الکل و مواد مخدر عمدتاً به دلیل کاهش توانایی مغز در پردازش اطلاعات و تعامل با جریانات پیچیده آب، اختلال در جهت یابی و تعادل، و ناتوانی در تصمیم گیری فرد می باشد. در چنین شرایطی، فرد هر چقدر هم شناگر ماهری باشد عملاً نمی تواند خود یا فرد دیگر را از مهلکه نجات دهد.

o برخی علائم فرد داخل آب که ممکن است نشانه خطر غرق شدگی در کودک یا فرد بالغ بوده و نیاز به کمک فوری توسط نجات غریق دارند عبارتند از:

- سر پایین به روی آب، و دهان در سطح آب.

- سر به عقب برگشته با دهان باز.

- چشمهای مات که توانایی متمرکز شدن ندارند.

- چشمهای بسته.

- پوشیده شدن پیشانی یا چشمها با موی سر.

- عدم استفاده از پا – در حالتی که فرد عمود در آب قرار دارد.

- تنفس سریع یا عمیق یا نفس نفس زدن.

- تلاش برای شنا در یک جهت خاص، لیکن بدون موفقیت.

- تلاش برای چرخش به پشت.

- دست و پا زدن فرد به نحوی که انگار فرد در حال بالا رفتن از یک نردبان نامرئی است.

با این حال توجه شود که این موارد الزاماً علائم بروز خطر غرق شدگی نبوده و ضمناً ممکن است غرق شدگی بدون هیچیک از این علائم نیز رخ دهد.

مطالب ارائه شده در این مجال، صرفاً اشاره ای مختصر به برخی نکات پیشگیری از غرق شدگی در کودکان بود. پیشگیری از غرق شدگی در کودکان موضوع مفصلی است که نیاز به آموزش های تخصصی والدین و کودکان، تدارک امکانات سخت افزاری و سایر بسترهای لازم را دارد.

این مطلب با تخلیص در شبکه اینترنتی آفتاب نیز منتشر شده است.

-------------------------

برای مشاهده کلیپ کوتاهی در مورد اصول پیشگیری از غرق شدگی اینجا کلیک کنید.

-------------------------

منابع:

1- فدراسیون بین المللی نجات غریق (http://ilsf.org/content/drowning-facts-and-figures).

2- بنیاد پیشگیری از حوادث کودکان در استرالیا (www.kidsafesa.com.au).

3- مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها (http://www.cdc.gov/HomeandRecreationalSafety/Water-Safety/waterinjuries-factsheet.html#more)

4- آکادمی متخصصان طب اطفال آمریکا (http://www.healthychildren.org/English/health-issues/injuries-emergencies/Pages/Drowning.aspx)

5- برنامه پیشگیری از آسیب و خشونت، دپارتمان بهداشت ایالت ویرجینیا (www.vahealth.org).

6- پیشگیری از آسیب در هنگام شنا؛ (http://www.betterhealth.vic.gov.au/bhcv2/bhcarticles.nsf/pages/Swimming_preventing_injury?open)

7- کتاب Wilson, W. C., et al. (2007). Trauma. New York, Informa Healthcare